پوشاک مردمان سرزمین چهارمحال و بختیاری

چنانچه گفتیم قوم بختیاری یکی از دست نخورده­ترین اقوام ایرانی می­باشند و لهجه و لباس این قوم قدمت این قوم را نشان می‌دهد. شباهت لباس بختیاری با لباس زرتشتیان این موضوع را به اثبات می­رساند.

پوشاک مردان

پوشاک دو نوع است که هر کدام را در موقعی مناسب می­پوشند در تمام ایام مردان شلوار دبیت مشکی گشاد می­پوشند پیراهنی از پارچه سفید که دارای یقه­ی گرد است و دگمه­ای رو شانه دارد با آستین­های بلند و گشاد به تن می­کنند و شالی روی آن می­بندند.

1. چوغا یا چوخا(chogha) بالاپوش بختیاری است. پارچه از پشم دارد. نخ چوغا را زنان بختیاری می­ریسند بعد آنها را بهم می­دوزند. قبل از متداول شدن چوغا، قبا می­پوشیدند و روی آن شال می­بستند. در زمان قاجاریه چوغا توسط خوانین بختیاری مرسوم شد و سپس تمام ساکنان بختیاری درصدد تهیه­ی آن برآمدند چوغا پوششی سبک گرم و رواندازی گرم است و در مواقع مختلف بدن را در مقابل گرما و رطوبت محافظت می­کند. دو نوع چوغا وجود دارد،نوع اول آن بافت پنبه­ای دارد و ارزان‌قیمت است ولی نوعی که از پشم بافته می­شود گران است و مقاومت دارد.
2. قبادوران قاجاریه دو نوع قبا تهیه می­شد نوع اول جنس آن از اطلس رنگارنگ دوخته می­شد و گران‌قیمت بود و چین­دار دوخته می­شد و مخصوص خوانین و سران ایل بود. نوع دوم از پارچه بافت شهرکردی و چالشتری با نخ پنبه و رنگ آبی بدون چین دوخته می­شد این نوع قبا ارزان قیمت بود.
3. کلاه بختیاری از کرک (کرک از داخل موهای بز جدا می­شود) تهیه می­شود و نوع مرغوب آن از پشم تهیه می­گردد کلاه بختیاری شکل کاسه دارد در دوران مشروطه بختیاریها کلاه سفید و بلند به سر می‌گذاشتند ولی در حال حاضر به رنگهای مشکی و قهوه­ای علاقه بیشتری نشان می­دهند.

لباس زنان بختیاری

1- کلاهک: که شکل عرقچین دارد و زنان بختیاری پس از گذاشتن کلاه روسری ابریشمی بزرگی که معمولا ًابعاد آن 1×25/1 متر و رنگ آن مشکی می­باشد و کناره­های آن حاشیه­ای به پهنای ده سانتیمتر با رنگهای صورتی سبز قرمز رنگ دارد و در ایل بافته می­شود به سر می­کردند این روسری مینا meyna نام دارد.

زنان بختیاری پیراهن بلند و تعدادی دامن چین­دار و رنگی می­پوشند و یک جفت گیوه ملکی کار نجف‌آباد به پا می­کنند و کتی بدون آستین بنام یل از پارچه­های مخمل رنگی یا زری به تن کرده و گاهی چادر توری به سر می­کنند.

کلاهک زنان از پارچه الوان و محلی دوخته می­شود. برش آن دو تکه است، یکی پشت و دیگری در بالای سر قرار می­گیرد. بخش پشت سر، پارچه­ای به شکل دایره­ای است که دنباله­ای پهن دارد و این دنباله تا به نزدیک گردن می­رسد.

روی خط نیم دایره پارچه­ای به پهنای چهارانگشت، برگردانده و دوخته­اند. این قسمت بر روی سر و در حد بالای پیشانی قرار می­گیرد. و به آن سکه و اشرفی و منجوق می­دوزند گوشه کلاهک، بندی می‌دوزند که به زیر چانه گره می­خورد.

2- روسری:روسری بانوان بختیاری یثنا نام دارد ابعاد آن 25/1×1 است که حاشیه دارد و در یزد از ابریشم بافته می­شود امروز از آن کمتر استفاده می­کنند و گاهی از پارچه­های رنگی و طرح ابریشمی دورنگی در حدود یک متر و طول سه و نیم متر می­باشد که روی کلاهک از زیر می­گذارند و گوشه آنرا در کلاهک با سنجاق محکم می­کنند. در این حالت روسری در پهنای خود بر روی سینه و جلوی بدن و همچنین در پشت سر و کمرگاه اندازه دست و دارای بخش پایین مینا که برای قشنگی مملو از سکه­های تزئینی است گرداگرد بدن جلوه­گری می­کند ضمنا برای اینکه مینا از سر نیفتد با منجوقهای بلند آن را به کلاهک درز می­گیرند و همچنین رشته­ای تزئینی مشکل از منجق­ها و سکه­های تزئینی از زیرچانه می­گذارنند و از دو طرف سر روی مینا و کلاهک محکم بند می­شود.

3- پیراهن بانوان بختیاری:بلندی پیراهن تا وسط ساق پا می­رسد پارچه آن ابریشمی یا ساتن رنگی ساده است آستینش راست و یقه آن گرد و جلو باز می­باشد.

4- تنبان (شلیته): تنبان، نوعی دامن لیفه­دار و پرچین است تنبان گلدار و از پارچه­های سنگین و گاهی از مخمل دوخته شده است زنان بختیاری بیش از یک تنبان چین­دار می­پوشند.

5–پل (کت):کت بانوان که از پارچه گلدار مخمل یا ساده با یقه­ای ساده و با سر دست مزین است و دکمه بسته می­شود و آنرا روی پیراهن می­پوشند.

6- چادر بانوان بختیاری:این چادر از جنس پارچه توری و نقش­دار و حاشیه مزین است و همچنین سراسر کناره­های چادر اغلب دارای زر و زیور سکه­های زینتی می­باشد.

7- پاپوش بانوان بختیاری: گیوه­هایی از نوع گیوه شیراز یا نجف آباد یا بروجن که مردها نیز هم از همین گیوه­ها می­پوشند.

8- جرم: پیراهنی است آستین بلند و مچ­دار که پیش سینه­اش چاکدار بوده و سه دکمه به آن می­دوزند بالاتنه و دامنش صاف و بدون چین می­باشد و بلندی آن تا سر زانو می­رسند.

فرم آن بالاتنه­اش تا کمر ساده بوده در بین آن تا زیر زانو می­رسد و چین­های ریزی دارد و آستین­هایش نیز بلند، ساده و بدون مچ می­باشد.

9- شوال قری (تنبان قری): نزدیک ده متر پارچه را ده تخته کرده بهم می­دوزند در روزهای معمولی از این نوع شلوار دو عدد روی هم پوشیده می­شود که از آن شلوارها دو تا به پا کرده و زیر آن پاکش دبیت سیاه می­پوشند.

10-کلج:کتی است از پارچه­های مخملی رنگی مانند کت­های زنان معمولی به لب آن یراق یا سکه می‌دوزند این کت را روی پیراهن می­پوشند. با این لباس گیوه ملکی به پا می­کنند.

11- خلخال (میلیا):میله نقره­ای است که یک طرف آن باز است و روی مچ پا قرار می­گیرد و جنس آن از طلا یا نقره است. زیور آلات- گوشواره- سینه ریز- النگو و انگشتر طلا در بختیاری مرسوم است و قاب نقره بافی به بازو می­بندند.

لباس مردان و زنان چهارمحال

لباس مردان تا نیم قرن قبل قبای کرباسی که (پارچه پنبه­ای بافت زنان محل) به رنگ آبی بود می‌پوشیدند و کمربند چرمی پهنی روی آن می­بستند و زنجیری بطول یک متر به آن وصل می­کردند. شلوار گشادی نظیر شلوار سیاه بختیاریها با پارچه­ی پنبه­ای بکش مدر و رنگ سیاه به پا می­کردند و گیوه از دوخت گیوه در زنان محل بپا می­کردند و کلاه پشمی و کلاه گرد پشمی به رنگ سیاه و قهوه­ای بشکل کلاه بختیاریها به سرمی­گذاشتند و پیراهن مردان از چلوار یا متقال یا کرباس بود که یقه گرد روی شانه چپ با یک دکمه بهم وصل می­شد.

زنان شهرکرد تا دوران رضاخان از شلیته ایل و گیوه استفاده می­کردند و موقع رفتن از منزل از چادر سیاه و روبنده استفاده می­کردند و در منزل از پیراهن بلند که از کمر چین داشت و شلوار مشکلی و کچک که وسیله قلاب بافته می­شد بهره می­جستند.